Skuteczność przeglądu, jako jednej z fundamentalnych technik testowania statycznego, zależy nie tylko od dobrze zdefiniowanego procesu, ale również od klarownego podziału ról i odpowiedzialności wśród uczestników.

Wyobraźmy sobie mecz piłki nożnej bez ustalonych pozycji – chaos gwarantowany.

Podobnie w przeglądzie, każdy musi wiedzieć, za co odpowiada, aby współpraca przebiegała sprawnie i przynosiła oczekiwane rezultaty.

Sylabus ISTQB Foundation Level v4.0, w sekcji 3.2.3 (FL-3.2.3 K2), przedstawia kluczowe role występujące w procesie przeglądu, bazując na standardzie ISO/IEC 20246.

Zrozumienie tych ról jest kluczowe nie tylko dla zdania egzaminu, ale przede wszystkim dla efektywnego uczestnictwa i organizowania przeglądów w praktyce zawodowej.

Pamiętajmy, że jedna osoba może pełnić kilka ról (np. lider przeglądu może być również moderatorem), ale niektóre role są rozłączne w bardziej formalnych przeglądach (np. autor nie powinien być liderem inspekcji).

Sylabus wyróżnia sześć głównych ról:

1. Kierownik (Management)
2. Autor (Author)
3. Moderator (Moderator / Facilitator)
4. Lider przeglądu (Review Leader)
5. Przeglądający (Reviewer)
6. Protokolant (Scribe / Recorder)

Przyjrzyjmy się bliżej każdej z tych ról i związanym z nią obowiązkom.

1. Kierownik (Management)

Choć kierownictwo nie zawsze bezpośrednio uczestniczy w samym akcie przeglądania, odgrywa kluczową rolę w umożliwieniu i wspieraniu tego procesu.

Odpowiedzialność kierownika obejmuje:

• Decyzje o przeglądach: Kierownictwo decyduje, które produkty pracy (dokumenty, kod, modele) powinny podlegać przeglądom, często w oparciu o politykę jakości organizacji, wymagania projektu lub analizę ryzyka.
• Alokacja zasobów: Zapewnienie niezbędnych zasobów do przeprowadzenia przeglądu, co obejmuje:
  • Czas pracowników: Umożliwienie pracownikom poświęcenia czasu na przygotowanie, uczestnictwo w spotkaniach i działania po przeglądzie. Jest to kluczowe, gdyż przeglądy często są niedoceniane i traktowane jako zadania o niższym priorytecie.
  • Budżet: W niektórych przypadkach mogą być potrzebne środki na narzędzia wspierające przeglądy lub na zaangażowanie zewnętrznych ekspertów.
• Ustalanie ram czasowych: Określenie ogólnych oczekiwań co do terminów przeprowadzania przeglądów w harmonogramie projektu.
• Wspieranie kultury jakości: Promowanie znaczenia przeglądów jako integralnej części procesu wytwarzania oprogramowania i zapewniania jakości, a nie tylko jako biurokratycznego obowiązku.

Bez zaangażowania i wsparcia kierownictwa, proces przeglądów może być nieskuteczny lub w ogóle nie być realizowany.

2. Autor (Author)

Autor to osoba (lub zespół), która stworzyła produkt pracy podlegający przeglądowi.

Jest to centralna postać, ponieważ to jej dzieło jest oceniane.

Główne obowiązki autora to:

• Tworzenie produktu pracy: Oczywiście, podstawowym zadaniem jest stworzenie dokumentu, kodu, projektu, który będzie przedmiotem przeglądu.
• Przygotowanie do przeglądu: Upewnienie się, że produkt pracy jest gotowy do przeglądu (np. kompletny, spełnia podstawowe kryteria jakości). Czasem autor może przygotować krótkie wprowadzenie lub omówienie dla przeglądających.
• Uczestnictwo w przeglądzie: Aktywny udział w spotkaniu przeglądowym (jeśli ma miejsce), odpowiadanie na pytania przeglądających, wyjaśnianie niejasności, przyjmowanie informacji zwrotnych. Ważne jest, aby autor podchodził do tego konstruktywnie, a nie defensywnie.
• Usuwanie defektów: Po przeglądzie, autor jest odpowiedzialny za wprowadzenie poprawek do produktu pracy zgodnie z ustaleniami i decyzjami podjętymi podczas analizy anomalii.
• Współpraca z innymi rolami: Efektywna komunikacja z moderatorem, liderem przeglądu i przeglądającymi.

Rola autora wymaga nie tylko umiejętności tworzenia produktu pracy, ale także otwartości na krytykę i gotowości do wprowadzania ulepszeń.

3. Moderator (Moderator / Facilitator)

Moderator, często nazywany również facylitatorem, pełni kluczową rolę w zapewnieniu sprawnego i efektywnego przebiegu spotkania przeglądowego.

Jest to osoba neutralna, której zadaniem nie jest ocena merytoryczna produktu, lecz zarządzanie procesem spotkania.

Główne obowiązki moderatora to:

• Prowadzenie spotkania: Kierowanie przebiegiem dyskusji, dbanie o to, by trzymała się agendy i celu przeglądu.
• Zarządzanie czasem: Pilnowanie, aby spotkanie zakończyło się w ustalonym czasie, efektywnie alokując czas na poszczególne punkty.
• Mediacja: Rozwiązywanie ewentualnych konfliktów lub różnic zdań między uczestnikami w sposób konstruktywny.
• Zapewnienie bezpiecznej atmosfery: Stworzenie warunków, w których każdy uczestnik czuje się swobodnie, aby wyrazić swoje zdanie, zadać pytanie czy zgłosić anomalię, bez obawy przed negatywną oceną. Moderator dba o to, by dyskusja koncentrowała się na produkcie pracy, a nie na osobach.
• Utrzymanie skupienia: Dbanie o to, by dyskusja nie odbiegała od tematu i koncentrowała się na identyfikacji i analizie anomalii.
• Wspieranie podejmowania decyzji: Pomaganie zespołowi w osiągnięciu konsensusu i podjęciu decyzji dotyczących statusu anomalii i dalszych kroków.

Dobry moderator potrafi znacząco podnieść efektywność przeglądu, zapewniając, że spotkanie jest produktywne i prowadzone w profesjonalny sposób.

Często tę rolę pełni doświadczony tester, analityk lub inna osoba dobrze znająca procesy jakościowe.

4. Lider Przeglądu (Review Leader)

Lider przeglądu jest odpowiedzialny za całościowe zarządzanie procesem przeglądu, od początku do końca.

W mniej formalnych przeglądach jego rolę może pełnić autor lub moderator, ale w bardziej formalnych jest to zazwyczaj oddzielna funkcja.

Główne obowiązki lidera przeglądu to:

• Planowanie przeglądu: Odpowiedzialność za wszystkie czynności związane z planowaniem (określenie celu, zakresu, wybór uczestników, harmonogramu, kryteriów wyjścia itp.).
• Koordynacja: Zapewnienie sprawnego przepływu informacji i zadań między wszystkimi uczestnikami na każdym etapie procesu.
• Podejmowanie decyzji: W razie potrzeby podejmowanie ostatecznych decyzji dotyczących procesu przeglądu (np. w kwestii spornych anomalii, spełnienia kryteriów wyjścia).
• Monitorowanie postępów: Śledzenie, czy przegląd przebiega zgodnie z planem i harmonogramem.
• Zapewnienie zasobów: Współpraca z kierownictwem w celu zapewnienia niezbędnych zasobów (czasu, narzędzi).
• Raportowanie: Odpowiedzialność za przygotowanie i dystrybucję końcowego raportu z przeglądu.

Lider przeglądu jest „głównym dyrygentem” całego procesu, dbającym o jego spójność i efektywność.

5. Przeglądający (Reviewer)

Przeglądający to osoby, które faktycznie analizują produkt pracy w poszukiwaniu anomalii.

Mogą to być różni specjaliści, w zależności od rodzaju produktu pracy i celów przeglądu (np. inni programiści, testerzy, analitycy biznesowi, architekci, eksperci domenowi, specjaliści od użyteczności czy bezpieczeństwa).

Główne obowiązki przeglądającego to:

• Przygotowanie indywidualne: Dokładne zapoznanie się z produktem pracy i materiałami pomocniczymi przed spotkaniem (jeśli jest planowane).
• Identyfikacja i dokumentowanie anomalii: Systematyczne wyszukiwanie potencjalnych defektów, niespójności, braków, niejednoznaczności, sugestii usprawnień i ich precyzyjne dokumentowanie.
• Stosowanie technik przeglądu: Wykorzystanie przydzielonych lub wybranych technik (listy kontrolne, scenariusze itp.) do efektywnego badania produktu.
• Aktywny udział w komunikacji: Uczestnictwo w spotkaniu przeglądowym (jeśli ma miejsce), prezentowanie znalezionych anomalii, zadawanie pytań, udział w dyskusji i podejmowaniu decyzji.
• Weryfikacja poprawek (opcjonalnie): Czasem przeglądający mogą być poproszeni o sprawdzenie, czy zgłoszone przez nich defekty zostały poprawnie usunięte przez autora.

Jakość wyników przeglądu w dużej mierze zależy od zaangażowania, wiedzy i staranności przeglądających.

6. Protokolant (Scribe / Recorder)

Protokolant jest odpowiedzialny za dokumentowanie przebiegu spotkania przeglądowego oraz jego wyników.

Jest to rola szczególnie ważna w bardziej formalnych przeglądach, gdzie wymagana jest szczegółowa dokumentacja.

Główne obowiązki protokolanta to:

• Rejestrowanie anomalii: Zapisywanie wszystkich zidentyfikowanych i omówionych anomalii podczas spotkania, wraz z ich opisem, lokalizacją i (jeśli to możliwe) klasyfikacją.
• Notowanie decyzji: Dokumentowanie decyzji podjętych w odniesieniu do każdej anomalii (np. zaakceptowana jako defekt do poprawy, odrzucona, wymaga dalszej analizy).
• Zapisywanie ustaleń i działań: Notowanie wszelkich innych ważnych ustaleń, wniosków, pytań wymagających odpowiedzi czy zadań do wykonania po spotkaniu.
• Przygotowanie protokołu/raportu: Po spotkaniu, protokolant często jest odpowiedzialny za przygotowanie formalnego protokołu lub raportu z przeglądu, podsumowującego jego wyniki.

Rola protokolanta wymaga umiejętności szybkiego i precyzyjnego notowania oraz dobrej organizacji. Często pełni ją osoba inna niż moderator, aby ten mógł skupić się na prowadzeniu spotkania.

Podsumowanie Ról

Jasny podział ról i odpowiedzialności jest kluczowy dla sukcesu przeglądów.

Każda rola wnosi unikalny wkład w proces, a ich efektywna współpraca pozwala na maksymalizację korzyści płynących z testowania statycznego.

Zrozumienie tych ról pomaga nie tylko w organizacji przeglądów, ale także w świadomym i efektywnym uczestnictwie w nich, niezależnie od pełnionej funkcji.