W poprzednich lekcjach zgłębiliśmy podstawy testowania statycznego oraz szczegółowo omówiliśmy proces przeglądu.

Teraz nadszedł czas, aby w pełni docenić, dlaczego te techniki są tak ważne w inżynierii oprogramowania.

Sylabus ISTQB Foundation Level v4.0 w sekcji 3.1.2 (FL-3.1.2 K2) jasno podkreśla wartość testowania statycznego, wskazując na jego kluczowe korzyści.

Zrozumienie tej wartości jest fundamentalne, aby móc świadomie decydować o stosowaniu tych technik i efektywnie argumentować ich potrzebę w projekcie.

Główne Korzyści Testowania Statycznego (FL-3.1.2 K2)

Sylabus wymienia kilka kluczowych obszarów, w których testowanie statyczne przynosi wymierne korzyści.

Przyjrzyjmy się im bliżej, rozwijając myśli zawarte w oficjalnym materiale.

1. Wczesne Wykrywanie Defektów i Niższe Koszty Naprawy

To prawdopodobnie najważniejsza i najczęściej podkreślana zaleta testowania statycznego.

Jak mówi jedna z siedmiu zasad testowania (omówiona w Lekcji 1.4), „Wczesne testowanie oszczędza czas i pieniądze”.

Testowanie statyczne jest doskonałym przykładem zastosowania tej zasady w praktyce.

Sylabus stwierdza: „z uwagi na fakt, że testowanie statyczne można wykonywać we wczesnych fazach cyklu wytwarzania oprogramowania — zaangażowani w ten proces interesariusze mogą wypracować wspólny punkt widzenia”.

Oznacza to, że możemy analizować i przeglądać produkty pracy takie jak wymagania, historyjki użytkownika, kryteria akceptacji, modele architektury czy projekty interfejsu użytkownika, zanim jeszcze powstanie jakikolwiek kod wykonywalny.

Wykrycie defektu na etapie wymagań (np. niejednoznaczności, sprzeczności, pominięcia) jest wielokrotnie tańsze w naprawie niż wykrycie tego samego problemu po implementacji, podczas testów systemowych czy, co gorsza, już po wdrożeniu produktu u klienta.

Koszty naprawy rosną wykładniczo wraz z postępem projektu.

Przeglądy dokumentacji wymagań, projektów czy nawet wczesnych prototypów pozwalają wyeliminować błędy u samego źródła.

Podobnie, analiza statyczna kodu pozwala wykryć potencjalne problemy (np. naruszenia standardów kodowania, potencjalne wycieki pamięci, niezainicjowane zmienne) zanim kod zostanie zintegrowany i uruchomiony.

„Analiza statyczna pozwala wykrywać defekty kodu bardziej efektywnie niż testowanie dynamiczne, co przekłada się zwykle na zmniejszenie liczby tego rodzaju defektów oraz obniżenie łącznych nakładów pracy związanych z wytwarzaniem oprogramowania.”

Sylabus dodaje również: „Chociaż przeprowadzanie przeglądów może być kosztowne, łączne koszty projektu są zwykle dużo niższe niż w przypadku rezygnacji z tego procesu, ponieważ dzięki przeglądom zmniejsza się czasochłonność i pracochłonność usuwania defektów na późniejszych etapach projektu.”

Inwestycja czasu w przeglądy i analizę statyczną zwraca się wielokrotnie poprzez redukcję kosztów naprawy błędów w późniejszych fazach.

2. Poprawa Jakości Produktów Pracy

Testowanie statyczne nie służy tylko wykrywaniu defektów.

Jest to również potężne narzędzie do proaktywnego podnoszenia jakości tworzonych produktów pracy.

Sylabus mówi: „Testowanie statyczne umożliwia dokonywanie oceny jakości produktów pracy i budowanie zaufania do nich.”

Podczas przeglądu uczestnicy nie tylko szukają błędów, ale również oceniają produkt pod kątem różnych atrybutów jakościowych, takich jak:

• Kompletność: Czy dokumentacja zawiera wszystkie niezbędne informacje? Czy kod implementuje wszystkie wymagane funkcje?
• Spójność: Czy różne części dokumentu lub kodu są ze sobą zgodne? Czy terminologia jest używana konsekwentnie?
• Poprawność: Czy informacje są zgodne z rzeczywistością, standardami lub innymi dokumentami? Czy logika kodu jest poprawna?
• Czytelność i Zrozumiałość: Czy dokument jest łatwy do zrozumienia dla docelowych odbiorców? Czy kod jest czytelny i łatwy do analizy?
• Testowalność: Czy wymagania są sformułowane w sposób umożliwiający ich przetestowanie? Czy kod jest zaprojektowany tak, aby ułatwić testowanie jednostkowe i integracyjne?
• Utrzymywalność: Czy kod jest dobrze ustrukturyzowany, skomentowany i łatwy do modyfikacji? Czy projekt jest elastyczny i skalowalny?
• Zgodność ze standardami: Czy produkt pracy jest zgodny z obowiązującymi w organizacji lub branży standardami (np. standardy kodowania, wytyczne dotyczące projektowania interfejsu)?

Dyskusje podczas przeglądów oraz wyniki analizy statycznej dostarczają autorom cennych informacji zwrotnych, które pozwalają im poprawić jakość swojej pracy nie tylko w bieżącym produkcie, ale także w przyszłości.

Regularne przeglądy przyczyniają się do budowania kultury jakości w zespole.

3. Poprawa Komunikacji i Zrozumienia

Testowanie statyczne, zwłaszcza przeglądy, odgrywa kluczową rolę w usprawnianiu komunikacji i budowaniu wspólnego zrozumienia w zespole projektowym oraz pomiędzy zespołem a interesariuszami.

Sylabus podkreśla: „Weryfikując udokumentowane wymagania, interesariusze mogą upewnić się, że opisują one ich rzeczywiste potrzeby.”

Przeglądy wymagań są doskonałą okazją do dialogu pomiędzy analitykami biznesowymi, klientami, programistami i testerami, aby upewnić się, że wszyscy jednakowo rozumieją, co ma zostać zbudowane.

Ponadto, „zaangażowani w ten proces [testowania statycznego] interesariusze mogą wypracować wspólny punkt widzenia.

Inną ważną korzyścią jest usprawnienie wymiany informacji pomiędzy interesariuszami.

Z tego powodu zaleca się, aby w proces testowania statycznego zaangażowane było możliwie szerokie grono zainteresowanych osób.”

Gdy różne osoby (np. programista, tester, architekt, analityk biznesowy) wspólnie analizują ten sam produkt pracy, wymieniają się perspektywami, zadają pytania i wyjaśniają wątpliwości.

To prowadzi do głębszego zrozumienia produktu, jego kontekstu i potencjalnych problemów.

Przeglądy kodu mogą pomóc programistom zrozumieć intencje projektowe, a testerom lepiej przygotować przypadki testowe.

Przeglądy dokumentacji projektowej mogą pomóc programistom uniknąć błędów implementacyjnych, a testerom zrozumieć architekturę systemu.

Wspólna praca nad jakością produktów pracy wzmacnia poczucie zespołowości i współodpowiedzialności za sukces projektu.

4. Zapobieganie Defektom

Oprócz wykrywania istniejących defektów, testowanie statyczne ma również potencjał zapobiegania powstawaniu nowych błędów w przyszłości.

Jak to możliwe?

• Nauka na błędach: Analiza typowych defektów znajdowanych podczas przeglądów lub przez narzędzia do analizy statycznej pozwala zidentyfikować słabe punkty w procesie wytwarzania oprogramowania lub braki w umiejętnościach zespołu. Dzięki temu można wprowadzić działania korygujące, np. dodatkowe szkolenia, poprawę standardów kodowania, czy udoskonalenie szablonów dokumentacji.
• Poprawa procesów: Wyniki przeglądów mogą wskazywać na potrzebę usprawnienia samego procesu tworzenia produktów pracy. Na przykład, jeśli przeglądy wymagań często ujawniają niejasności, może to oznaczać potrzebę poprawy procesu zbierania i dokumentowania wymagań.
• Wzmocnienie dyscypliny: Sama świadomość, że produkt pracy będzie poddany przeglądowi lub analizie statycznej, motywuje autorów do większej staranności i przestrzegania standardów.

W ten sposób testowanie statyczne staje się mechanizmem ciągłego doskonalenia, który pomaga organizacji unikać powtarzania tych samych błędów.

Podsumowanie Wartości

Podsumowując, wartość testowania statycznego wynika z jego zdolności do:

• Wczesnego wykrywania defektów, co znacząco obniża koszty ich naprawy.
• Poprawy jakości produktów pracy poprzez ocenę różnych atrybutów jakościowych i dostarczanie informacji zwrotnej autorom.
• Usprawnienia komunikacji i budowania wspólnego zrozumienia w zespole i z interesariuszami.
• Zapobiegania powstawaniu defektów w przyszłości poprzez naukę na błędach i doskonalenie procesów.

Chociaż testowanie statyczne wymaga inwestycji czasu i zasobów, jego korzyści w postaci wyższej jakości, niższych kosztów i lepszej komunikacji sprawiają, że jest to nieodzowny element dojrzałego procesu wytwarzania oprogramowania.

Zrozumienie tej wartości na poziomie K2 jest kluczowe dla każdego testera i członka zespołu projektowego.