Współczesne wytwarzanie oprogramowania coraz częściej odchodzi od tradycyjnych, silosowych struktur organizacyjnych na rzecz bardziej zintegrowanych i współpracujących podejść.

Jednym z najważniejszych trendów w tej dziedzinie jest DevOps – metodyka organizacyjna i kulturowa, która ma na celu zniwelowanie barier między zespołami odpowiedzialnymi za wytwarzanie oprogramowania (Development, w tym testowanie) a zespołami odpowiedzialnymi za jego wdrażanie i utrzymanie (Operations).

DevOps kładzie nacisk na współpracę, automatyzację i ciągłe dostarczanie wartości biznesowej.

W tej lekcji przyjrzymy się, jak DevOps wpływa na proces testowania, jakie korzyści przynosi testerom i zespołom oraz jakie stawia przed nimi nowe wyzwania, zgodnie z perspektywą przedstawioną w sylabusie ISTQB Foundation Level v4.0.

Czym jest DevOps?

DevOps to nie tylko zestaw narzędzi czy procesów, ale przede wszystkim zmiana kultury organizacyjnej.

Jak definiuje to sylabus ISTQB, jest to „metodyka organizacyjna, której celem jest uzyskanie efektu synergii poprzez ukierunkowanie działań związanych z wytwarzaniem oprogramowania (w tym z testowaniem) oraz działań związanych z jego eksploatacją na realizację szeregu wspólnych celów”.

Kluczowym elementem jest przełamanie tradycyjnego podziału i często konfliktu interesów między zespołami Dev (które chcą szybko wprowadzać nowe funkcje) a zespołami Ops (które dążą do stabilności środowiska produkcyjnego).

DevOps dąży do stworzenia środowiska, w którym oba te zespoły ściśle współpracują, dzielą się odpowiedzialnością i dążą do wspólnego celu – szybkiego i niezawodnego dostarczania wartościowego oprogramowania.

Aby to osiągnąć, DevOps promuje kilka kluczowych zasad i praktyk:

• Kultura współpracy i współodpowiedzialności: Zamiast przerzucania odpowiedzialności między zespołami, DevOps zachęca do tworzenia zespołów interdyscyplinarnych lub ścisłej współpracy między Dev, Ops i innymi rolami (w tym testerami), które wspólnie odpowiadają za cały cykl życia aplikacji.
• Automatyzacja: Automatyzacja powtarzalnych zadań jest fundamentem DevOps. Obejmuje to automatyzację budowania, testowania, wdrażania i monitorowania oprogramowania.
• Ciągła Integracja (Continuous Integration - CI): Praktyka polegająca na częstym (np. kilka razy dziennie) integrowaniu zmian kodu wprowadzanych przez programistów do wspólnego repozytorium. Każda integracja jest automatycznie weryfikowana przez proces budowania i uruchamiania zautomatyzowanych testów (głównie jednostkowych i integracyjnych).
• Ciągłe Dostarczanie (Continuous Delivery - CD): Rozszerzenie CI, polegające na tym, że każda zmiana, która pomyślnie przejdzie przez proces CI, jest automatycznie przygotowywana do wdrożenia na środowisko produkcyjne (lub inne docelowe). Decyzja o faktycznym wdrożeniu może być manualna, ale proces przygotowania jest zautomatyzowany.
• Ciągłe Wdrażanie (Continuous Deployment - CD): Jeszcze dalej idące podejście, w którym każda pomyślnie zweryfikowana zmiana jest automatycznie wdrażana na produkcję bez interwencji człowieka.
• Monitorowanie i Informacja Zwrotna: Ciągłe monitorowanie działania aplikacji na produkcji i szybkie przekazywanie informacji zwrotnych (o błędach, wydajności, użyciu) z powrotem do zespołu deweloperskiego jest kluczowe dla ciągłego doskonalenia.

Centralnym elementem technicznym DevOps jest często tzw. potok dostarczania (delivery pipeline) – zautomatyzowany przepływ pracy, który przeprowadza zmiany kodu od repozytorium, przez budowanie, różne etapy testowania (jednostkowe, integracyjne, akceptacyjne, wydajnościowe itp.), aż po wdrożenie na kolejne środowiska (np. testowe, staging, produkcyjne).

Korzyści DevOps z Perspektywy Testowania

Wdrożenie metodyki DevOps przynosi szereg istotnych korzyści dla procesu testowania i roli testera w organizacji.

Sylabus ISTQB wymienia kilka kluczowych:

• Szybkie otrzymywanie informacji zwrotnych: Dzięki automatyzacji w potoku CI/CD, zespoły bardzo szybko dowiadują się o jakości wprowadzanych zmian. Testy uruchamiane automatycznie po każdej integracji kodu natychmiast informują o ewentualnych problemach lub regresjach. To pozwala na szybką identyfikację i naprawę błędów, zanim zdążą one narosnąć lub wpłynąć na inne części systemu.
• Wsparcie dla „Shift Left”: Ciągła integracja (CI) naturalnie wspiera podejście „Shift Left” (przesunięcie w lewo), które omówimy w następnej lekcji. Zachęca programistów do dostarczania kodu wysokiej jakości, który jest już sprawdzony przez testy modułowe (jednostkowe) i narzędzia do analizy statycznej kodu, zanim zostanie on zintegrowany z główną gałęzią. Testerzy mogą skupić się na bardziej złożonych scenariuszach i testach wyższego poziomu.
• Stabilne środowiska testowe: Automatyzacja procesów CI/CD, w tym zarządzanie infrastrukturą jako kodem (Infrastructure as Code - IaC), ułatwia tworzenie i utrzymywanie spójnych i stabilnych środowisk testowych. Zmniejsza to problemy związane z różnicami między środowiskami i pozwala na bardziej wiarygodne wyniki testów.
• Zwiększona widoczność charakterystyk niefunkcjonalnych: Potoki DevOps często integrują również narzędzia do monitorowania i testowania aspektów niefunkcjonalnych, takich jak wydajność, niezawodność czy bezpieczeństwo. Dzięki temu te ważne charakterystyki jakościowe stają się bardziej widoczne i mogą być systematycznie weryfikowane w procesie dostarczania.
• Zmniejszenie zapotrzebowania na powtarzalne testowanie manualne: Automatyzacja w potoku dostarczania, zwłaszcza w zakresie testów regresji, znacząco redukuje potrzebę wykonywania tych samych, powtarzalnych testów manualnie. Uwalnia to czas testerów, którzy mogą skupić się na bardziej wartościowych działaniach, takich jak testowanie eksploracyjne, testowanie użyteczności czy projektowanie bardziej złożonych scenariuszy testowych.
• Zmniejszenie ryzyka regresji: Szeroki zakres zautomatyzowanych testów regresji, uruchamianych regularnie w potoku CI/CD, zapewnia dużą siatkę bezpieczeństwa. Pozwala to na szybkie wykrywanie niezamierzonych skutków ubocznych wprowadzanych zmian i znacząco zmniejsza ryzyko wprowadzenia regresji na produkcję.

Ogólnie rzecz biorąc, DevOps tworzy środowisko, w którym testowanie jest bardziej zintegrowane z procesem wytwarzania, bardziej zautomatyzowane i dostarcza szybszych informacji zwrotnych, co przyczynia się do wyższej jakości i szybszego tempa dostarczania oprogramowania.

Ryzyka i Wyzwania DevOps dla Testowania

Mimo licznych korzyści, wdrożenie i funkcjonowanie w środowisku DevOps stawia również przed zespołami testowymi pewne wyzwania i niesie ze sobą ryzyka:

• Konieczność zdefiniowania i ustanowienia potoku dostarczania: Zaprojektowanie i zbudowanie efektywnego potoku CI/CD, który obejmuje odpowiednie etapy testowania, wymaga wiedzy technicznej i inwestycji czasowej. Niewłaściwie skonfigurowany potok może dawać fałszywe poczucie bezpieczeństwa lub stać się wąskim gardłem.
• Wyzwania związane z automatyzacją testów: DevOps silnie polega na automatyzacji. Wymaga to od testerów nabycia nowych umiejętności związanych z programowaniem, narzędziami do automatyzacji i zarządzaniem infrastrukturą testową. Utrzymanie stabilnych i wiarygodnych testów automatycznych jest ciągłym wyzwaniem.
• Ryzyko niewystarczającego testowania manualnego: Nadmierne poleganie na automatyzacji może prowadzić do zaniedbania ważnych aspektów testowania manualnego, takich jak testowanie eksploracyjne czy ocena użyteczności, które są trudne do pełnego zautomatyzowania.
• Potrzeba adaptacji umiejętności testerów: W środowisku DevOps od testerów oczekuje się często szerszego zakresu kompetencji (T-shaped skills), obejmujących nie tylko tradycyjne umiejętności testowe, ale także podstawy programowania, znajomość narzędzi CI/CD, monitorowania i operacji.
• Zapewnienie jakości w szybkim tempie: Ciągłe dostarczanie oznacza, że zmiany trafiają na produkcję bardzo szybko. Wymaga to od zespołów testowych efektywnych strategii zarządzania ryzykiem i podejmowania decyzji dotyczących zakresu testów w ograniczonym czasie.
• Kultura i współpraca: Wdrożenie DevOps to zmiana kulturowa. Wymaga przełamania barier komunikacyjnych i budowania zaufania między różnymi zespołami, co nie zawsze jest łatwe.

Testerzy w środowisku DevOps muszą być bardziej wszechstronni, proaktywni i zorientowani na współpracę oraz automatyzację, aby skutecznie przyczyniać się do zapewnienia jakości w szybkim cyklu dostarczania.

Podsumowanie

DevOps to metodyka organizacyjna i kulturowa promująca współpracę między zespołami wytwarzania (Dev) i operacji (Ops) w celu szybkiego i niezawodnego dostarczania oprogramowania.

Opiera się na automatyzacji, ciągłej integracji (CI), ciągłym dostarczaniu/wdrażaniu (CD) i monitorowaniu.

Dla testowania, DevOps przynosi korzyści takie jak szybki feedback, wsparcie dla Shift Left, stabilne środowiska, lepszą widoczność jakości niefunkcjonalnej, redukcję powtarzalnych testów manualnych i mniejsze ryzyko regresji.

Jednocześnie stawia wyzwania związane z budową potoku dostarczania, automatyzacją, potrzebą nowych umiejętności, ryzykiem niewystarczającego testowania manualnego i koniecznością adaptacji kulturowej.

Testerzy w DevOps odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu jakości w całym potoku dostarczania, działając jako integralna część współpracującego zespołu.